Автентичноста на Куранот и историјата на неговата редакција

Неспорната автентичност на куранскиот текст му дава посебно место меѓу книгите на Објавата, место кое тој не го дели ниту со Стариот, ниту со Новиот Завет.

Во првите два дела од оваа книга ги истраживме преработките што ги претрпеле Стариот Завет и евангелијата, пред тие да дојдат до нас во состојбата во која денес се наоѓаат. Случајот со Куранот не е ист, од едноставна причина што тој бил запишан уште за време на животот на Пратеникот, а ние ќе видиме како се случило тоа.Разликите кои во тој однос го одделуваат последното крило на Објавата од двете први,всушност не се врзани со проблемот на датумот, што некои систематски го истакнуваат, не придавајќи им значење на околностите кои управувале со воспоставувањето на текстовите на јудео-христијанската Објава, како што не им придаваат значење ниту на околностите под кои Куранот му бил пренесен на Пратеникот. Се тврди дека еден текст од 7 век од нашата ера имал повеќе шанси да дојде до нас неизменет отколку другите текстови кои, можеби, имаат и до петнаесеттина векови додадена старост. Забелешката е точна, но таа не претставува доволно објаснување. Таа е повеќе направена за да се најде оправдување за модификацијата на јудео-христијанските текстови во текот на вековите, отколку да се истакне дека куранскиот текст, со оглед на тоа што е понов, помалку ризикувал луѓето да го изменат отколку првите два. Што се однесува на Стариот Завет, токму многуте автори на една иста приказна и ревизиите на текстовите кои за некои книги се објавени во повеќе епохи на христијанската ера, се причини за неточноста и за контрадикцијата. Што се однесува на евангелијата за кои никој не може да потврди дека секогаш содржат верен извештај за Исусовиот Збор или верна приказна за неговите дела која би била строго сообразна со реалноста, видовме дека сукцесивните редакции на текстовите се одговорни за сигурниот недостаток на автентичноста. Дури и повеќе, нивните автори не се очевидци.Треба да ја истакнеме разликата и меѓу Куранот, Книгите на пишаната Објава и хадисите, зборникот на кажувањата за делата и за зборовите на Мухамед. Некои придружници на Пратеникот почнале да ги редигираат текстовите веднаш по неговата смрт: со оглед на тоа што тука можела да се вовлече човечката заблуда, нивното собирање морало да биде продолжено подоцна и подложено на најсериозна критика. Како и текстовите на евангелијата, и тие имаат различна автентичност. Како што ниедно Евангелие не било утврдено за време на животот на Исус (сите тие се напишани многу подоцна од неговата мисија на земјата), ниедна збирка хадиси го нема завршено својот текст во времето на Пратеникот. Со Куранот е сосема поинаку. Текстот, онака како што бил објавуван, го учеле наизуст Пратеникот и верниците околу него, а го запишувале писарите од неговата околина. Тој, според тоа, на стартот ги задржал овие два елемента на автентичност што евангелијата ги немаат. Вака дејствува сè до смртта на Пратеникот. Рецитирањето, во една епоха во која сите не пишувале, но можеле да учат наизуст, дава значителна предност поради многуте можни контроли во мигот на дефинитивното утврдување на текстот.Куранската Објава му е пренесена на Мухамед преку Архангелот Габриел (Џебраил). Таа се протега на повеќе од дваесет години од животот на Пратеникот. Започнува со првите ајети од сурата 96; тогаш се прекинува за три години и повторно почнува во текот на дваесет години, до смртта на Пратеникот во 632. година од христијанската ера, или десетина години пред хиџра (622) и десетина години по неа.Првата Објава била следнава (сура 96, ајети 1 до 5)“Читај во името на Господарот твој кој создаде,го создаде човекот од нешто што се закачува![Читај, зашто Господарот твој, навистина, е Најблагороден,кој поучува со перо:го поучи човекот со она што не го знаеше”.Професорот Хамидулах, во воведот на својот превод на Куранот, обрнува внимание на тоа дека една од темите на оваа прва Објава била “пофалбата на перото како средство за човечкото сознание” и дека со тоа се објаснува “грижата на Пратеникот Куранот да се сочува со запишување”.Текстовите формално утврдуваат дека многу време пред Пратеникот да ја напушти Мека и да отиде во Медина (т.е. многу време пред хиџра), објавениот курански текст веќе бил писмено фиксиран.Подоцна ќе се увериме дека самиот Куран за тоа сведочи. Се знае дека Мухамед и верниците околу него имале обичај да го изучуваат (рецитираат) објавениот текст според сеќавање. Би било, значи, незамисливо Куранот да алудира на настани кои не би одговарале на реалноста, откако можеле многу лесно да се проконтролираат кај авторите на преписите во близина на Пратеникот.Четирите сури пред хиџра алудираат на редакцијата на Куранот пред Пратениковото напуштање на Мека 622. година (сура 80, ајет 11-16):“Но, не! Опомена е тоа, навистина!

Во предговорот на својот превод на Куранот (1972) професорот Хамидулах ги опишува условите под кои до смртта на Пратеникот се објавувало запишувањето на куранскиот ткест:“Изворите се согласуваат во тоа дека секогаш, кога еден фрагмент од Куранот бил објавен, Пратеникот повикувал еден од своите писмени придружници и му го диктирал, прецизирајќи го точното место на новиот фрагмент во примената целина… се прецизира дека по диктирањето, Мухамед барал од писарот да му го прочита она што го забележал, за да може да ги коригира недостатоците, ако ги има. Едно друго славно предание ни кажува дека Пратеникот секоја година во месецот Рамазан го изучувал пред Џебраил целиот Куран (дотогаш објавен)… и дека при Рамазанот, кој му претходел на неговата смрт, Џебраил му наложил да го изучи два пати.. Се знае дека во времето на Пратеникот, муслиманите имале навика да бдеат за време на Рамазан, за да ги извршат додатните молитви изучувајќи го целиот Куран. Повеќе извори додаваат дека за време на ова последно споредување, неговиот писар Зејд бил присутен. Другите зборуваат за бројни други личности.”За ова бележење служеле бројни различни предмети: пергамент, кожа, дрвени таблици, лопатки од камили, мек камен за гравирање, итн.Но, во исто време Мухамед им препорачувал на верниците да го научат Куранот наизуст, што тие го правеле во целост или за еден дел од текстот кој се учел во текот на молитвата. Така настанале хафизите кои го знаеле целиот Куран наизуст и кои го ширеле. Двојниот метод на чување на текстот – писмено и со помнење, се покажал мошне скапоцен.Малку време по смртта на Пратеникот (632), неговиот наследник Ебу Бекир, првиот исламски халиф, побарал од Мухамедовиот писар Зејд ибн Сабит да подготви една копија и овој тоа го сторил. По Омеровата иницијатива (со оглед на тоа што бил втор халиф) Зејд ја консултирал целата документација што можел да ја собере во Медина: сведоштвата на хафизите, копиите на книгите што се направени на разните предмети, а им припаѓале на определени лица, а сето тоа за да се избегне секаква можна грешка во препишувањето. Така е дојдено до еден мошне вреден препис на Куранот. Изворите нè учат дека халифот Омер, наследникот на Ебу Бекир, во 634 година наредил од тоа да се состави една книга (мусхаф) која ја чувал, а во мигот на својата смрт й ја дал на својата ќерка Хафса, вдовицата на Пратеникот.Третиот исламски халифа, Осман, чиј халифат траел од 644 до 655 година, наложил една комисија, составена од експерти, да изврши големо критичко споредување со изворникот кој го носи неговото име. Таа ја проконтролирала автентичноста на документите утврдена од Ебу Бекир кои дотогаш се наоѓале кај Хафса. Комисијата ги консултирала муслиманите кои текстот го знаеле наизуст. Критиката за автентичноста на текстовите е извршена на најстрог начин.Се сметало дека усогласувањето на текстовите е потребно за да се задржи и најмалиот ајет кој бил подложен на дискусија: се знае, всушност, дека одделни ајети од Куранот коригираат некои други во однос на прописите, што совршено се објаснува кога ќе се присетиме дека пратеништвото на Пратеникот траело точно дваесет години. Така се дошло до текстот во кој распоредот на сурите го одржувал оној, така денес се мисли, кој го следел Пратеникот во своето учење на целиот Куран за време на Рамазанот, како што тоа погоре го видовме.Би можеле да се запрашаме за мотивите кои ги навеле првите три халифи, особено Осман, да извршат собирање и критичко споредување на текстовите. Тие се едноставни: ширењето на исламот било многу брзо во првите децении по смртта на Мухамед, а оваа експанзија се случила меѓу народите, од кои повеќето зборувале јазик кој не бил арапски. Требало да се преземат неопходни мерки на претпазливост, за да се обезбеди ширење на текстот во неговата изворна чистота: Османовото критичко споредување ја имало таа цел.Осман испратил примероци на текстот на ова критичко споредување во центрите на исламското царство, така што, според професорот Хамидулах, во наше време во Ташкент и во Цариград постојат преписи кои му се припишуваат на Осман. Ако се остават настрана неколку евентуални грешки во преписот, најстарите примероци познати во наше време кои се наоѓаат во целиот исламски свет се идентични; истото тоа важи и за примероците кои се наоѓаат во Европа (во Националната библиотека во Париз има фрагменти кои, според мислењето на експертите, датираат од 8 и 10 век на христијанската ера, или од 1 или 3 век според хиџра). Многуте познати стари текстови се согласуваат покрај најминималните варијанти кои воопшто не ја менуваат општата смисла на текстот, ако контекстот воопшто и допушта понекогаш повеќе можности на читање во однос на тоа дека старото писмо било поедноставно од сегашното.Сурите, кои ги има 114, биле класирани според должината – од најдолгите кон најкусите, сепак, со неколку исклучоци.

Хронологијата на Објавата, значи, не е почитувана. Таа, сепак, во најголемиот дел е позната. Значителен број приказни се евоцираат на повеќе места во текстот, што понекогаш му дава место на повторувањето: Многу често еден пасус му додава детали на расказот кој на друго место е нецелосно прикажан. А сè што е во врска со модерната наука, тоа важи и за бројни други теми за кои се расправа во Куранот, во книгата е распоредено без никаква надворешна класификација.

Извадок од книгата „Библија,Куран и наука“ –Морис Бикај

#Куран