Како предисторија се нарекува оној дел од човечката историја во кој не било познато писмото и во него не постоеле записи за верувањата, обичаите, митовите и легендите.Ерата на писменоста започнала некои 3000 години пред новата ера, а со тоа и ерата на големите древни цивилизации во градовите сместени покрај поголемите реки.Најстарите човечки цивилизации се имаат појавено на подрачјето на Блискиот исток,во Египет и Месампотамија, како и во Кина и Средна Америка. Религијата која постоела во време кога не било присатно писмото се нарекува предисториска религија.Пронајдените материјални трагови не можат да понудат некоја попрецизна слика за тоа во што верувале предисториските луѓе, но со сигурност може да се тврди дека некои од пронајдените предмети имаат некаква врска со религијата.За ваква врста на истражување ископани се голем број на гробници со пронајдени предмети во нив како и откриени се голем дел на пештери низ целиот свет со насликани цртежи и слики на нивните божества кои ги обожувале.Меѓу предметите имало и жртвени дарови,повеќе машки глави како носат животински рогови или рогови од елен.Дали тие ликови биле племенски гатачи или некои натприродни суштества како што е ликот од пештерата наречена „Тројца браќа“ во Арјеж, во кој се наоѓа лик кој е собир од повеќе животински делови:рогови на Ирвас,лице на поларен був,човечки раце,тело на коњ,нозете се на човек, опашот е коњски, и има машки човечки полов орган . Најверојатно ова суштество означувало некој нивен бог. Lascaux, France. Во истите пештери се пронајдени и храмови односно олтари што сведочат за постоење на религијата на тогашната човечка врста , за верувањето во Бог или божества , како во духовниот свет и во задгробниот живот. Во западноевропската палеоантропологија религијата на стариот и младиот палеолит обележана е со животот на првите хоминиди-ловци.Според таа наука човекот не поседувал развиена свест ниту бил способен културно да се развива, и затоа своите верски идеи и не бил во можност да ги изрази на рељефот по пештерските ѕидови. Својата религиозност човекот од каменото доба го изразувал усмено, повторувајќи ги магиските зборови и со следење на ритуали и обреди.
Неолитската религија
Ги подразбира религиските концепции, култови и ритуали негувани во рамките на раните селски земјоделски заедници кои никнале ширум Европа во периодот помеѓу 7 000 и 3 000 г. п.н.е.
Наспроти раните периоди на праисторијата (палеолит, мезолит) неолитот е окарактеризиран со природна средина многу налик на денешната, која ги насочила човечките заедници првенствено кон земјата и нејзините плодови. Вниманието кое порано било насочено кон каменот постепено се пренесува на земјата така што таа со текот на времето станува не само основна суровина туку и повеќезначен симбол. Од таа преокупација со земјата никнала сосема карактеристична идеологија, а од неа произлегуваат и седентаризмот, култивирањето на растенијата и припитомувањето на животните, како и важните технолошки откритија, пред се пронаоѓањето на керамиката. Тоа е сето она што го карактеризира неолитот и што се смета за основно исполнување на неолитската револуција.
Меѓутоа, инвестирањето на сложени содржини и бројните активности врз земјата не се остварени брзо. Биле потребни векови за да се запознае земјата како нов материјал и да во значењето стане повеќе потребна, повредна и побогата од каменот.
Како што во палеолитот и мезолитот со каменот биле поврзани не само секојдневните активности туку и сложени религијски сфаќања, култови, ритуали, а, веројатно и митови, тоа од гледиштето на историјата на религијата, неолитската револуција може да се дефинира првенствено како долготраен процес на десакрализација на каменот и сакрализација на земјата.
Неолитската револуција не е остварена истовремено ниту пак на само одредено подрачје. Затоа хронолошките и територијалните граници на неолитскиот свет се многу променливи. Конституирањето на тој свет започнало најдоцна во VII милениум п.н.е, но само на неколку релативно мали и меѓусебно значително оддалечени територии (Крит, Тесалија, средно Подунавје). Дури во периодот помеѓу 5 500 и 5 000 г. п.н.е се втемелуваат неолитските култури кои заземаат поголеми пространства и кои меѓусебно се протегаат. Периодот помеѓу 4 000 и 3 000 г. п.н.е. е особено динамичен: додека во Југоисточна Европа започнува дезинтеграција на неолитските култури, во Северозападна и Северна Европа неолитот тек отпочнува.
Неолитските култури не се разликуваат меѓусебно само во хронологијата туку, што за проучување на религиите е многу позначајно, и во основните содржини: по начинот на производството, технолшките откритија, општествените односи и уметничките остварувања. Се до крајот на неолитот не е остварена еднообразна култура дури ниту во рамките на поголемите географски целини. Од друга страна, креативноста на човековите заедници не била еднаква во сите делови на неолитскиот свет, односно во текот на неолитот настанале кутури кои според сложеноста и бројот на остварените иновации можат да се означат како прогресивни, епигонски и маргинални.
Сето ова покажува дека неолитскиот свет не е рамен и подеднаков, туку многу динамичен и сложен . Затоа, неопходно е да се знае дека економската активност во неолитот е намалена на сметка на земјоделството и социјалните односи – семејните односи и матријархатот, додека религија е култот на плодноста и И служи на врховниот женско божество (мајка на боговите, Мајката Земја, итн.). Од друга страна, реално и не може да се зборува за неолитската религија, туку само на неолитската религии. Фактот дека сеуште не се достапни податоци, ни говори дека не смееме да го дефинираме и толкуваме неолитската религиозен концепт на база на претпоставка. Најмногу точни податоци за неолитскиот религија доаѓаат од подрачја кои се ископани долж Егејското Море и во Југоисточна и Западна Европа. На оваа голема територија, која се протега од Крит до Британските Острови можат да се идентификуваат две одделни верски категории: 1) Југоисточна Европа и 2) Западно медитеранска со северо западна Европа. 3)Останато- области на Европа кои се директно влијание на овие области (на пример, Централна Европа), или каде населиле заедниците на ловци и собирачи, поодбојна за постигнување на неолитската револуција. Потоа постојат Неолитски религии на Југоисточна Европа, врз основа на локалните традиции, и тоа религија на епипаолетскиот лов кои се заедница чие присуство е документирано во многу локалитетите: од Пелопонез до Панонска низина , северниот и западниот брег на Црното Море , па се до Алпите и Источниот јадрански брег.На огромната територија тие ловци постојат веќе 12 000 години и се под влијание на медитеранската култура и религија, чија најзначајни мотиви се обоени камчиња во црвено и врежани предмети од коска и рог. Од пред 7000 години пред н.е., кога почнува постепено топење на леденото доба, како резултат на процесот на распаѓање на традиционалната култура доаѓа до нееднакви резултати. Додека во западните делови на Балканскиот Полуостров традиционалните култура на сиромаштијата полека замира, таа во Егејското Море, особено во регионот на реката Дунав,е богата со нови објекти и доаѓа до трансформирање на културата во првите земјоделски заедници. Во шестиот милениум пред н.е. е период на стабилизирање на неолитските култури на земјите на југоисточна Европа, и Тесалија во Македонија (култура наречена Прото-Сескло,), Трансдунавска(Старчева култура) и кај Дел Марис (Каран култура) и тие претставуваат најмногу креативни области. Во било кој од овие области не се најдени светилишта; Само еден објект во Неа Никодија(Егејска Македонија), поради својата големина и позиција, сепретпоставува дека е светилиште. Во северозападниот дел на Македонија (Породин,Унгарци, Зелениково) биле најдени куќи со печки што имаат богато украсени керамички маси (жртвеници?), и понекогаш глинени модели на куќи со оџаците во форма на човечката глава или целиот покрив во форма на тело на женска биста. Овие наоди, како и многу повеќе модели на дом од Тесалија и Дунавскиот слив, се доказ дека светоста на жртвеникот не е само на местото каде што храната е веќе оставена , туку и целата куќа , и со тоа веруваат дека домаќинства се под заштита на некои домашни божества. Антропоморфни фигури, бременост, главно со жени се наоѓани во поголем број само во Тесалија, Македонија и регионот на реката Дунав, претежно во истите места каде што се за секојдневна употреба. Женските фигури се бројни, но тие не се во хронолошки хиерархија споредено со машките. Зооморфни фигури се произведуваат во големи количини кај Дунав (повеќето се слики на говеда и Срни), и амулети(амајлии) во форма на стилизиран глава на бик. За видот и карактерот на жртвите може да се суди само врз основа на неколку заклучоци: во Крит и Тесалија била пронајдени пеплосани животински коски и антропоморфни фигури во тесни и длабоки јами. Веројатно местото каде што жртвуват животини кои можат да заменуваат човечка жртва бидејки првите човечки жртви се пред крај на неолитот. Култ на покојникот не беше особено развиен. Мртвите се закопани во клечечки став , без живеалишта или во пештери, и без конкретни ориентација и побогати церемонии. Петтиот милениум пред н.е. е периодот на најголем процват на неолитските култури во Југоисточна Европа , особено во континенталните области на Балканскиот полуостров и Панонска низина, каде доминантна е Винчанската култура. Важна иновација во областа на верските форми се традиционалните елементи кои се во голем број. Светилишта не се сеуште целосно документирани, а култот е сеуште поврзан со домаќинството, особено за комората во која се чува млеко, жито или има подготовка на храната. Во неколку населени места Винчанската култура беа пронајдени комори со букраниони на ѕидовите и голема концентрација на култни настани. На целата територија на Винчанската култура, кој опфаќа површина од приближно 12.000 км2, имало само пет или шест големи населби што биле големи верски центри. Местото во Винчи мора да биде таков центар, бидејќи најдени се неколку илјади антропоморфни фигури (интерпретација на божественото, со аналогија на индивидуалните човечки особини) .., како и стотици ритуални вазни, амулет(амајлии) и разните ритуални инструменти. Винчанската антропоморфна фигури(голи и облечени човечки фигури, фигури во згрчена, клекната и седечка положба, жена со дете во рацете, хемафродити, близнаци, двоглави личности, музичари, маскирани бројки) и на сродните култури се многу различни, и некои експерти ги гледат во нив одреденире божества: Големата Божица, Птичји и Змиски Божици, божества на годишните времиња и вегетација и сл. Фактот дека повеќето најдени предмети од секојдневната употреба често се скршени и отфрлените покажува дека тие губат вредност штом ритуал е завршен, односно кога со нив се постигнала целта. Човечка жртва поднесена на божествата …
Во фигурите се преставени надприродни сили кои владеат во куќата, штала, визби или насадени полиња. Врската меѓу овие сили и луѓето беше директна, секој по дома,или штала или нива го извршуваше како налагаа обичаите. Ова е причината зошто религијата од овој период е суштински популарна и се манифестира во извршувањето на ритуалите поврзани со дожд, сеење, жетва, некои сезони, раѓање, смрт или болест, отколку да се послужат за задоволство на одредени божества. Откривањето на бакар и злато во Карпатите на крајот на V век пред н.е. предизвикуваат напади на номадите од јужно- руските степи, и тоа влијалеле што старите вредности ќе бидат заменети со нови. Фокусот на религиозниот живот во четвртиот милениум пред н. e. е префрлен во источниот дел на Балканскиот Полуостров (Бојан култура ) во југозападна Украина и Молдавија (Кукутени култура ). Само во ова кризно време, повеќе внимание се посветува на мртвите (Некрополите се одделени од населбите, основана ориентација на починатиот, често многу богати придонеси), додека во куќите постојат специјални простории кон одреден култ. Култот на бик сеуште се негува(светилиште собукраниони, амулети во форма на бик на глава), и култот на домашното огниште (концентрација на светите предмети, особено на антропоморфни личности околу печката за печење леб). Во Касциорале (Романија) е пронајден култот кон свет столб и можеби, на сонце. Во Овчарево во Бугарија, откриена е група на минијатура глинени предмети (жртвеници, столици, фигури во став на адорација, ритуални садови), чии слики на Декорација (концентрични кругови, триаголник, спирала)го означуваат сонцето и другите небесни тела. Украсите се состојат од идеограми за сонцето, месечината, странични страна на светот, на небески царства, земјата, воздухот, огнот, итн. Со време ќе се вклучат и човечки и животински фигури, понекогаш и фантастични (гигант со два пара раце, крилести кучиња, и сл) така што не може да се заклучи дека земјите од Југоисточна Европа, во текот на IV милениум пред н. е. раѓаат еден вид на митологија.
Митологијата не беше во состојба јасно да се артикулира,поради поплава од номади и коњаници кои ги имаат парализирано сите нивни креативности. Некои производи од духовниот живот на заедниците во Пиринејскиот и Апенинскиот полуостров се одразуваат во начинот на украсувањето на керамиката, кои се формирани во форма на накит со брановидни лини, огнени мотиви и полумесечина. Овие мотиви кои укажуваат елементи кои укажа најголем однос (морето, сонцето, месечината), кои служат како доказ за постоењето на култот на земјата, водата и небески тела. Во V век пред н. e. култура Апенинскиот полуостров е ориентирана кон Егејското Море, и Пиринејскиот полуостров од почетокот на процесот во текот на IV век, кои во текот на западниот и северозападна Европа култура ги карактеризираат Мегалитските гробници за колективно погреб (Долмен,) и Мегалитската света архитектура (Менхир) . Со овие основни, широко распространета форми на Мегалитската архитектура во некои области се подигаат различни структури од свет камен, како светилиште во облик на потковица основано во Данска, или храм со централен двор во Малта. Култот на предците е доминантен. Мегалитската гробниците во Шпанија и Португалија се најдоа високо-стилизирани идоли, кои се со големи истакнати очи во форма на розети (т.н. божица што гледа се), а понекогаш се наоѓаат и посебни области за жртва (некропола од Лос Миларес, Шпанија). Гробните камења во Средоземното море и Атлантската зона, често се украсени со апстрактни гравури и релјефи, ретко се прикажува змии, вол или двојни оски, а на крајот од неолитот се прикажани исправени камења со човечки ликови (Менхир-статуа). Сите Мегалитската светилишта се опколени од гробовите на предците, и како што е далеку едни од други, поовеќе од јасно е дека се обележува местото каде што, во одредени услови се собира голема група на заедничката земјоделска заедница. Во Џиновскиот Стоунхенџ (јужна Англија) или во Карнак (Brittany) се собираа илјадници друиди кои биле сигурни дека со остварувањето контакт со невидливи сили, богови или предци, ќе го најдат вистинскиот начин да се обезбеди вечен живот.
Малта, со многу храмови, е наречен светиот остров (Сакра Изола), во која од сите страни доаѓаа верници за да се посветат на тајните на “Големата Божица”, што ja преставува огромна фрагментирана статуа откриена пред еден храм. Сите Малтешки храмови имаат основа во вид на матка или е силуета на тело на Големата Богиња. Бројките со деформитети на телото на т.н. легнати дама кои се наоѓаат во храмовите се доказ дека ова е еден вид да преноќиште каде треба да добијат спасување и лекови за телото и душата. И покрај многуте специфики, кои се во регионалната култура, заедничка карактеристика на овој период е вреднувањето на еден камен блок, како единственото средство за обезбедување на бесмртноста, комуникација со боговите и предците, подземниот свет и на небото, како и на несцрпен извор на енергија, како сеопшта медицина и основен ориентир во овој живот и по смртта. Значи во времето на Неолитот , како покажуваат Архелошките наоѓалишта, неолитскиот човек-ратар ни покажува во голем број случаеви дека верува во проживувањето и верува во задгробниот живот. Сретнуваме и голем број на тотеми, кои ќе бидат заменети со нивни идоли и божества на кои им се обраќаат за да му се приближат на Бог или да ги смират злите духови кои им пречат во нивните домови и во нивното секојдневие. Низ целата планета се чувствува мирисот на незнабоштвото и на обожувањето на идоли, како што се Бал , Диониз, Лат , Митра и други. Од оваа неолитска ера ќе се преселиме во една друга ера во која што се зачетоците на обновата на верувањето во Едноштвото Божје и Единиот Бог, и ќе се преселиме во ерата на античките семитски религии. Дали неолитскиот човек потекнува од едно племе од 200 луѓе како што покажуваат најновите научни истражувања, или е продукт на „еволуирање“ од мајмун, тоа ќе и го оставам на расправа на науката. Само факт е дека денес мајмуните се сеуште овде и сеуште не покажуваат знаци на било каква еволуција. Факт е дека човекот во себеси бега од вакви теории кои не му го дадоа сеуште најбитниот одговор нанашата цивилизација, со кои се соочувал и неолитскиот човек, а тоа е зошто постоиме?.Дали напреднавме во однос на неолитскиот човек во разбирањето на светот во перцептивниот поглед и во разбирањето на нашето постоење? Дали ерата на писмото, високиот технолошки напредок и одењето кон ерата на “високи култури“ и развиени цивилизации ќе смени нешто во идните поколенија, останува да направиме уште подетални анализи.
Антички Семитски религии
Античките семитски јазици ги спојуваат религиите на Древниот Блиски Исток на античките народи на Блискиот Исток. Поимот “Античка семитски религија” исто така, е само приближна.
Овие традиции, спаѓаат во регионалните категории: Канански религии од Левант, Асиро-вавилонски религија која е под силно влијание од страна на сумерскиот традиција, а тука се наоѓа и пред-Исламското Арапско многубоштво.
Тема на посебен интерес е преминот од семитскиот политеизам во наше современо разбирање во Аврамовиот (Ибрахимовиот) монотеизам, по пат на богот Ел , кое е името на богот на јудаизмот, а кај исламот е сроден на името Аллах.
Научниците шпекулираат дека “транзицијата” од политеизам до монотеизмот е најверојатно поради еден вид теолошка превласт – со која теологија на врховното божество, на “Еден Бог,” природно се зголемила од надмоќ на одредена култура, кон која верувањето во “Еден Бог” е добредојдено. Значи, како култура и напредни луѓе, нивните специфични верувања во монотеистичкиот Бог, беа спроведени со нив. Нормално, овие теории неидат под рака со вроденото чувство на верување на човекот во „Една Божествена Сила“ која го управува сето ова што е создадено и на која најмалку и се потребни ортаци за истото. Недвојбено е логично дека доколку постојат повеќе божества истите во најмала рака би си објавиле војна еден на друг или би настанал неред во управувањето и со тоа несклад во Вселената. Човекот – паганин заради недоволното познавање на состојбите на нештата, секако дека прибегнувал кон поблиско разбирливото решавање на проблемите, а тоа е барање заштита од видливи нешта од природата или со посредство на божества да му се умили на Единиот Бог кој во основа никогаш не го ни негирал. Месопотамската(Сумерска) митологија Месопотамска митологија е заедничко име дадено на сумерската, Асириската, вавилонската митологија која се наоѓа на земјата меѓу реките Тигар и Еуфрат во Ирак.
Сумерците практикуваа политеистичка религија, со претставени антропоморфни богови и божици или сили, во поголемиот дел на ист начин како што е подоцна грчката митологија. Многу приказни во сумерскиот религија се појавуваат слични на приказните во другите Средено-Источни религии. Боговите и Божиците од Сумер имаат слични репрезентации во религиите на Акадијанците, Канаанците, и др. До доаѓањето на Лугалите, сумерските град -држави беа под речиси целосна теократска влада контролирани од независни групи наречени „En“, или високи свештеници. Свештениците беа одговорни за продолжување на усмени и писмени културните и верските традиции на нивниот град-држава, а биле сметани како медиум помеѓу луѓето и останатиот дел од универзумот. Свештенството живеело работејќи со полно работно време во храмот, и се занимаваше за прашањата битни за државата вклучувајќи ги и големите сумерски процеси на наводнување неопходни за опстанокот на цивилизацијата. Сумерците практикуваа политеистичка религија, со антропоморфни божества претставени со космички и земјени сили во нивниот свет. Спрема сумерската митологија и паганизам, боговите ги создадоа луѓето како робови, , но потоа ги ослободија кога тие станале премногу за да се контролираат.
Поголемиот дел од сумерскиот божества припаѓале на класификација наречен Anunna “[потомство] на Ан”, додека седум божества, меѓу кои и Енлил Анина ,и припаѓале на една група на “подземни” судии познати како Анунаки( “[потомство] на An “+ Ки). Наспроти нив беа Акадијанците кои преземаа дел од божествата на Сумерците, но како од инает им ги сменија имињата на дел од нив и си ги наркоа по свое.
Кананската религија Кананската религија е име за група на древните семитски религии практикувана од страна на канаанците што живееја во антички Левант од почетокот на бронзеното доба. Канааните се политеистичка религија или монолатристична, каде се обожава еден Бог, а се верува и во постоење и на други. Канааните пишувале на папирус и во влажната медитеранска клима, при што тие се сочувале во глина. Многу од фактите за Кананската религија напишани од страна на евреите преживеале, бидејќи тие се чуваат како дел од Библијата. Не е невозможно дека овие извори не биле без пристрасност, едно бидејќи Евреите го гледале својот Бог како непријател на Кананскиот Бал, а второ бидејќи и Библијата била подложна на измени. Археолошки ископувања извршени во последните неколку векови, ни кажуваат повеќе за религијата на древните канаанци. Ископувањата на град Пак Шамра(локацијата позната како Угарит), помогна да се обезбеди богатство на нови информации. Неодамна, детална студија за Угаритскиот материјал и други натписи од Левант, ископани во 1960 година од страна на заедничката Итало-сириски тим, фрлија повеќе светло врз раните Канански религии.
Молох- божеството на Кананите(глава во облик на бик)
Постојат голем број на можни значења за зборот Канани.
Некои сугерираат дека името доаѓа од хебрејски “cana’ani” кој значи трговец, како што биле нарекувани и Феникијците во тоа време.
Археолозите и историчарите обично кога зборат тоа се однесува на Бронзеното време, пред 1.200 години п.н.е. Неодамна, терминот Канански се користи за средно Железно доба за држави кои не беа управувани од Арамејските народи, во која се вклучени Палестина,Израел и Јудеа. [2]
Кананската религијата беше под силно влијание од страна на нивните помоќни соседи и народи, и јасно се покажува влијанието на Месопотамските и египетските религиозни практики. Како и другите луѓе од античкиот Блиски Исток, Канански верски убедувања беа политеистички, со семејства обично фокусирајќи се со поклони кон боговите и предците на домаќинството, божици и признаваа постоење и на други божества, како што се Бал и Ел. Кралот, исто така, игра важна улога и во религиозни церемонии , на некои како што се „светиот брак“ на Ново Годишниот фестивал биле ценети како богови. Во центарот на Канански религијата беше кралската загриженост за верски и политички легитимитет и наметнувањето на божествено ракоположена правна структура, како и селскиот акцент на верување и традиции за плодноста на културите, стадата и луѓето.” Биле поднесувани и човечки жртви на нивниот бог Молох. Главниот доказ за човечки жртви, е откривањето на гробовите на многу деца во близина на одредени места во Северна Африка, како Картагина. Противниците на тврдењето на Канански човечки жртви укажуваат на тоа дека овие деца починале природно, и поради неколкуте фетуси кои биле неразвиени помеѓу другите мртви како доказ за ова. Во 90-те години од минатиот век се појавија неколку помали групи во Египет, обожаватели на овој култ.
Comments